YEKA GES VE MEVZUATSAL RİSKLER
Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretmenin, hem ülkemiz hem de dünyamız için ne kadar önemli olduğu bilinen bir gerçek. İstihdam yaratması, enerji arz güvenliği sağlaması, iklim krizi ile mücadelede büyük bir güç olması bilinen faydalarından sadece birkaçı.
Geçtiğimiz günlerde ülkemizde, güneş enerjisi gücüne güç katacak 74 yarışma sonucu 1000 MW kapasite ile mini YEKA-GES 3 yarışmalarını tamamlandı. Yarışmaları kazanan birçok firma ülkemizin dört bir tarafında santral kuracak. Şimdiden hepsine bu zorlu yolculukta başarılar dileriz.
Güneş enerjisi yatırımları da diğer enerji kaynakları üzerinden yapılacak yatırımlar gibi birçok mevzuat hükümlerine tabi. Karmaşık gibi görünen mevzuatsal süreç işletilirken oldukça dikkati hareket etmek, var olan yâda var olması muhtemel riskleri en aza indirerek yola devam etmek gerekir. YEKA GES yarışmasının mevzuat dayanağı, 09.10.2016 tarih ve 29852 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği’dir. YEKA yönetmeliğinin dayanağı da; 10/5/2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun 4 üncü ve 8 inci maddeleri ile 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 5 inci maddesidir.
YEKA yönetmeliğinin dördüncü bölümü Önlisans başlığı altında 12. Maddede “YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesi kapsamındaki YEKA’larda elektrik enerjisi üretim faaliyetinde bulunulabilmesi için önlisans ve üretim lisansı alınması zorunludur.” Hükmü yer almaktadır. Ayrıca; önlisans başvurusunun, YEKA Kullanım Hakkı Sözleşmesinin imzalandığı tarihten itibaren 45 takvim günü içerisinde EPDK’ya yapılması zorundadır. Burada sürelerden bahsetmeyeceğim. Eminim zaten yarışmayı kazanan şirketler bu sürelere uyacaktır. Asıl konumuz ÇED yani Çevresel Etki Değerlendirmesi…
YEKA yönetmeliğinin 12. Maddesi altıncı fıkrasında; “Şartnamede belirtilen önlisans süresi içerisinde Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında gereken iş ve işlemler ile gerekli izinler tamamlanarak üretim lisansı başvurusunda bulunulur.” Hüküm bulunmaktadır. Burada atıf yapılan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin “Önlisans Başvuru Usulü” başlığı altında “Rüzgâr, güneş, hidrolik, jeotermal, biyokütle veya yerli madenlere dayalı başvurular hariç olmak üzere, önlisans başvurularında 25/11/2014 tarihli ve 29186 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında alınması gerekli olan kararın sunulması zorunludur.” İfadesi bulunmakta.
YEKA GES 3 yarışmaları 10 ila 20 MW kapasite tahsisli yarışmalar olup, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne göre EK-1 listesinde yer almaktadırlar. Tüm yatırımcılar mevzuat gereği ÇED süreçlerini yöneteceklerdir. Biliyorsunuz ki ÇED süreçleri oldukça yoğun bürokratik bir süreç olup içinde birçok riski barındırmaktadır. Neredeyse 40-50 kurum ve kuruluştan izin, onay ve görüş alınmakta. Şunu belirtmekte fayda var. ÇED kararlarının iptali istemli davalar yatırımcıya karşı açılmamaktadır. Kararı veren yani Çevre ve Şehircilik bakanlığı davalı kurum olmakta. İdare mahkemesinde açılan bu dava veya davalar bazen yatırımcıya bile ihbar edilememekte. Gıyabınızda aleyhe bir karar dahi verilebilir. ÇED raporları hazırlayan, bakanlık yetkili oldukça iyi firmalar bulunmakta. Ancak sadece ÇED raporlarına bağımlı kalınmamalı, yatırımla ilgili olabileceğini düşündüğünüz her konuda bilim insanlarından, üniversitelerde destek alınmalıdır. Özellikle kümülatif etki değerlendirmesi konusunda son dönemde yargılamalar sonucu farklı kararlar çıkmakta. GES yatırımınız çevresinde başka GES yatırımı ve/veya başka sektörlerden yatırım var mı, bunların toplam olarak çevreye etkileri nelerdir, vb.?.. Ayrıca yatırım yapılacak bölgenin ekonomik ve sosyal durumu, kırsalda yaşayan vatandaşın beklentileri ve birçok konunun ayrıntılı düşünülerek hareket edilmesi gerekmektedir.
Saygılarımızla
Tolga ŞALLI
Yön. Kur. Başk.
Çevreci Enerji Derneği